2023 წლის სექტემბრიდან 2024 წლის აგვისტოს ჩათვლით „მედიის, ინფორმაციის და სოციალური კვლევების ცენტრმა“, საქართველოში ა.შ.შ-ის საელჩოს დემოკრატიის კომისიის მცირე გრანტების პროგრამის მხარდაჭერით განახორციელა პროექტი - „მედიის თავისუფლების და მოქალაქეთა ჩართულობის მხარდაჭერა საჯარო ინფორმაციაზე ხელმისაწვდომობის გზით“.

ეს ინიციატივა მიზნად ისახავდა საქართველოში საჯარო დაწესებულებების გამჭვირვალობისა და ანგარიშვალდებულების გაძლიერებას მედიასაშუალებებისა და მოქალაქეების საჯარო ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის მხარდაჭერით.

აღსანიშნავია, რომ პროექტი ასევე თანამშრომლობდა მედიასაშუალებებთან საჯარო ინფორმაციის მოთხოვნის შესახებ მონაცემების შეგროვებისა და მონიტორინგის მიზნით, რაც საზოგადოებისთვის ღირებულ მონაცემთა ბაზას ქმნიდა.

მკვლევარების განმარტებით, საჯარო ინფორმაციის ხელმისაწვდომობა საქართველოს კანონმდებლობით დაცული უფლებაა. კონსტიტუციის მე-17 მუხლი უზრუნველყოფს ამ ხელმისაწვდომობას თუმცა, პროექტის შედეგები მიუთითებს იმაზე, რომ საჯარო დაწესებულებები სრულყოფილად არ ასრულებენ თავიანთ სამართლებრივ ვალდებულებებს.

მიუხედავად ადმინისტრაციული ორგანოების მიერ საჯარო ინფორმაციის მოთხოვნაზე პასუხის გაცემის კანონიერი მოთხოვნისა, პროექტის მონაცემების შეგროვებამ მნიშვნელოვანი ხარვეზები გამოავლინა. ანალიზი ეყრდნობოდა 2023 წლის სექტემბრიდან 2024 წლის ივლისის ჩათვლით შეგროვებულ მონაცემებს, რომელიც მოიცავს 46 მედიასაშუალებასთან თანამშრომლობას საქართველოს მასშტაბით.

როგორც კვლევაში ვკითხულობთ, დასკვნები აჩვენებს, რომ საჯარო უწყებებში გაგზავნილი საჯარო ინფორმაციის მოთხოვნის წერილების თემატიკა ძირითადად სოციალური დასაქმების პროგრამას უკავშირდებოდა (22%), საიდანაც 55% უპასუხოდ დარჩა, მიღებული პასუხების თითქმის ნახევარი - 49% ვადის დარღვევით დაბრუნდა. სრულყოფილი პასუხი დაბრუნდა მხოლოდ 12%-ზე, ნაწილობრივი 10%-ზე. მეორე თემა, რომელიც დომინირებდა- მუნიციპალური ბიუჯეტის ხარჯვას ეხებოდა, საერთო მონაცემების 20%-ია, უპასუხოდ დარჩა მოთხოვნათა ერთი მეოთხედი- 25%. მიღებული პასუხებიდან 31% ვადის დარღვევით დაბრუნდა. სრულყოფილი პასუხი მოვიდა 24%-ზე.

როგორც ანგარიშშია აღნიშნული, კვლევაში გამოვლენილი საჯარო დაწესებულებებში გამჭვირვალობისა და ანგარიშვალდებულების ნაკლებობა აზიანებს საზოგადოების ჩართულობას გადაწყვეტილების მიღების პროცესში. ანალიზი აჩვენებს , რომ დაგვიანებული ან არასრული პასუხები ხშირად უსარგებლოს ხდის ინფორმაციას მათთვის, ვისაც ეს სჭირდება.

დოკუმენტის თანახმად, კვლევის პერიოდში ჟურნალისტებისა და ორგანიზაციების მიერ გაგზავნილი 1863 წერილიდან 764 (41%) უპასუხოდ დარჩა. გარდა ამისა, 341 პასუხი (18%) მოვიდა კანონით განსაზღვრული ვადის გასვლის შემდეგ, რაც ხაზს უსვამს საჯარო დაწესებულებების საჯარო ინფორმაციის მოთხოვნის დამუშავების სისტემურ საკითხს.

მკვლევარების შეფასებით, პროექტმა გამოავლინა მნიშვნელოვანი განსხვავებები ცენტრალურ და რეგიონულ ინსტიტუტებს შორის რეაგირების მაჩვენებლებთან დაკავშირებით.
ცენტრალურმა უწყებებმა უგულებელყვეს მოთხოვნების 53%, რეგიონული ხელისუფლების 38%-თან შედარებით. თუმცა, ცენტრალური უწყებები ოდნავ უფრო მეტად იცავდნენ კანონიერ ვადებს (36%), ვიდრე რეგიონალური (42%).

რეგიონებიდან ყველაზე მეტი მოთხოვნა დაფიქსირდა იმერეთში, საერთო რაოდენობის 18%-ით, შემდეგ მოდის სამეგრელო-ზემო სვანეთი და კახეთი თითო 10%-ით. ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოებმა, მათ შორის მერიებმა და საკრებულოებმა, მიიღეს მოთხოვნების უმრავლესობა, რაც მთლიანი რაოდენობის 52,7%-ს შეადგენს.

კვლევიდან გამომდინარე, კანონიერი ვალდებულებების მიუხედავად, ბევრი საჯარო დაწესებულება ვერ ახორციელებს დროულ და ყოვლისმომცველ რეაგირებას, რაც გამჭირვალობას აფერხებს.

კვლევის მონაწილეების შეფასებით, ამ პროექტის მონაცემები ხაზს უსვამს რეფორმების აუცილებლობას. საჯარო უწყებების დროული რეაგირება აუცილებელია გამჭვირვალობის ხელშეწყობისთვის.

შეიქმნა მონაცემთა ბაზა, რომელიც ხელმისაწვდომია cmis.ge-ზე, საიდანაც ნებისმიერ მსურველს (მოქალაქეს და ორგანიზაციას) შეუძლია შეტყობინების გამოგზავნა და საჯარო ინფორმაციის მოთხოვნის მომზადებაში პროექტის თანამშრომლებისგან დახმარების მიღება.