უძ­ვე­ლე­სი დრო­ი­დან დღე­ვან­დე­ლი დე­დოფ­ლის­წყა­რო მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტი ხან კა­ხე­თის და ხან ჰე­რე­თის სა­მე­ფოს გა­ნუ­ყო­ფელ ნა­წილს წარ­მო­ად­გენ­და , სა­დაც მე-17 მე-18 სა­უ­კუ­ნე­ში თით­ქმის 70-80 ათა­სი კა­ცი ცხოვ­რობ­და, მის მთა­ვარ ქა­ლაქ ხორ­ნა­ბუჯ­ში კი, რო­მე­ლიც მე-3 მე-4 სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის კლდე­ზე ნა­გე­ბი ცი­ხე-ქა­ლა­ქია. და­ახ­ლო­ე­ბით 10-15 ათა­სი. ახ­ლაც ცოც­ხლობს ლე­გენ­და, რომ­ლის თა­ნახ­მა­დაც თა­მარ მე­ფეს თა­ვი­სი მე­უღ­ლე და­ვით სოს­ლან­თან ერ­თად ხორ­ნა­ბუჯს ეწ­ვია და ორი კვი­რა იც­ხოვ­რა. მთის წვერ­ზე კამ­კა­მა წყა­რო მო­ჩუხ­ჩუ­ხებ­და. დე­დო­ფალს წყა­ლი ოქ­როს თა­სით და­უ­ლე­ვია და ისე მოს­წო­ნე­ბია, უბ­რძა­ნე­ბია წყა­ლი თი­ხის მი­ლე­ბით ხორ­ნა­ბუ­ჯის ცი­ხის მახ­ლობ­ლად მი­ეყ­ვა­ნათ და სა­ხე­ლად დე­დოფ­ლის­წყა­რო უწო­დე­ბი­ათ და ეს სა­ხე­ლი იქ გა­შე­ნე­ბულ და­ბა­ზე გა­და­ვი­და მოგ­ვი­ა­ნე­ბით. მთის წვერ­ზე კი დღე­საც გად­მო­ჩუხ­ჩუ­ხებს "თა­მა­რის წყა­რო".